Uluslararası hukukçular, Lübnan’da ‘mensuplarının davet aygıtlarının ve telsizlerinin patlatıldığı ve Lübnanlı yetkililerin İsrail’i sorumlu tuttuğu hücumun, siviller ile savaşanlar ortasında ayrım yapılmasını gerektiren memleketler arası insancıl hukukun “ayırt etme” prensibine alışılmamış olduğunu savundu. Nottingham Trent Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Luigi Daniele, York Üniversitesi Osgoode Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Dr. Heidi Matthews ve Londra Ekonomi ve Siyasal Bilimler Okulu (LSE) Öğretim Üyesi Dr. Alonso Gurmendi-Dunkelberg, Lübnan’daki taarruzları ve hukuka uygunluğunu AA muhabirine kıymetlendirdi.
‘SİVİL NÜFUSUN AĞIR OLDUĞU BÖLGELER AMAÇ ALINDI’
Nottingham Trent Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Daniele, cihazların patlatılması yoluyla yapılan hücumlarda gaye alınan herkesin hukuken saldırılması yasal olan “muharip” statüsünde olmadığını belirterek “Burada etkin bir savaşın yürütülmediği bir bölgeden bahsediyoruz. Sivil nüfusun ağır olduğu çarşı, pazar, berber dükkanı üzere yerler amaç alındı” dedi.
Saldırıda ölenlerin kimilerinin legal gaye olduğu varsayımında dahi hücum formunun hukuka ters olduğunu söyleyen Daniele, “Eğer faal çatışma bölgesinin dışındaysanız, yalnızca çatışmaya devam eden muharip statüsündeki şahısları gaye alabilirsiniz. Bu olayda bunun bu türlü olmadığını görüyoruz” sözlerini kullandı. Daniele, İsrail güvenlik güçlerinin, sivilleri veya siyasi parti mensuplarını milletlerarası hukuku gözetmeksizin yasal amaç olarak gördüğünü belirterek “Bence bu, bir cürüm zira memleketler arası hukuka nazaran legal bir amacı bile kimi tedbirleri almadan vuramazsınız.” diye konuştu.
‘SALDIRI SONLANDIRILMALIYDI’
Saldırıda sivillerin de ziyan görme ihtimalinin göz arkası edildiğini aktaran Daniele, “Sivillerin çok ziyan göreceğinin öngörüldüğü anda, taarruzun sonlandırılması gerekirdi fakat burada tam zıddını görüyoruz. Davet aygıtları nüfusun ağır olduğu bölgelerde patlatıldı” dedi.
Dr. Daniele, saldırıda “Gereksiz yaralanma yahut acıya sebep olmama” kuralının da ihlal edildiğini kaydederek “Burada ziyan görenler muharip statüsünde değildi. Örneğin kimi ülkelerin diplomatik temsilcilikleri maksat alındı ve bunlar hiçbir biçimde yasal gaye olamaz. Devlet dışı aktörlerin siyasal faaliyetlerini yürütüp savaşmayan temsilcileri de gaye alınamaz” değerlendirmesinde bulundu.
‘AHLAKİ KURALLAR ORTADAN KALKTI’
Bazı ülkelerin bu taarruzları açıkça “terör saldırısı” olarak kınadığını belirten Daniele, “Maalesef teröristler ile devletlerin güvenlik güçlerini birbirinden ayıran ahlaki kurallarının bu olayda ortadan kalktığını gördük. Bu taarruzun ardındaki güçler sorumluluklarını üstlenmiyor ve saklanıyor” değerlendirmesinde bulundu.
Dr. Daniele, İsrail’in, savaştığı bir kümenin bulunduğu ülkedeki herkesi yasal maksat gördüğünü belirterek “Bazı ülkelerde komşu devletlerdeki istediği maksadı vurma eğilimleri var. Bu global bir savaşın işaretini oluşturuyor. Devletler kendi istediği formda öteki ülkelerdeki sivilleri maksat haline getiremez. Yalnızca kuşku üzerine beşerler maksat yapılamaz. Bunun Gazze’de de yapıldığını görüyoruz” dedi.
Bu taarruzun bir cürüm olduğunu vurgulayan Dr. Daniele, “Çünkü eğer ideolojik olarak bir toplumun suçsuz olduğu karinesini ortadan kaldırırsanız, teröristlerin kullandığı mantığı uygulamış olursunuz. Zira teröristler, istemedikleri siyasilere dayanak vermeleri ve politik görüşleri sebebiyle bedel ödetmek için taammüden sivilleri gaye alırlar” sözlerini kullandı.
Daniele, saldıran tarafların yönetenler ile siviller ortasında ayrım yapılmamasının soykırım mukavelesinin de altını oyduğunu vurguladı. Bütün bir toplumun terörist ya da muharip kabul edilerek amaç alınmasının, liberal demokratik prensiplerin hiçe sayılması manasına geldiğinin altını çizen Daniele, “Uluslararası kuruluşlar ve mahkemeler, bu cins bütünü etkileyen hata faaliyetlerinin durdurulması için hareket geçmeli” ikazında bulundu.
‘ORANTILILIK UNSURU İHLAL EDİLDİ’
Osgoode Hukuk Fakültesi’nden Dr. Matthews, İsrail’e yönelik çok düşük bir tehdidi tedbire emeliyle davet aygıtı taarruzları için “Hem ayırt etme hem de orantılılık unsuru ihlal edildi” dedi.
Saldıran tarafın, saldırılanların “meşru hedefler” olup emin olmak için daha fazla ihtimam göstermesi gerektiğini söyleyen Matthews, “Sadece Hizbullah’a üye olmak bir kişiyi yasal gaye haline getirmek için kâfi değildir. Şimdi tüm gerçeklere sahip olmasak da şu anda İsrail’in, mensubiyete dayalı bir hedefleme yaklaşımı benimsediği, davet aygıtına erişimi olan her Hizbullah üyesini, çatışmalara katılma derecelerine bakılmaksızın ve uzaktan patlatılan aygıtlara kimin sahip olacağına yahut yakınında bulunacağına bakılmaksızın amaç aldığı görülmektedir” değerlendirmesini yaptı.
Dr. Matthews, saldırıya uğrayan şahısların faal biçimde savaşan “muharip” statüsündeki Hizbullah üyeleri olduğu varsayımında da İsrail’in orantılılık unsuruna uyması gerektiğini kaydederek “Saldıran taraflar, korunan kişi ve objelere verilen ziyanı en aza indirecek önlemleri almakla yükümlüdür. Bu aygıtlar rastgele bir tedbir alınmaksızın uzaktan patlatıldığında, saldıran tarafın her bir olayda gerekli orantılılık değerlendirmesini yapması gerekir.” değerlendirmesinde bulundu.
Matthews, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Saldırıdan evvel sivillerin ziyan görmemesi için gerekli tedbirlerin alınmadığı ve orantılılık değerlendirmesi yapılmadığı, ülkenin dört bir yanında halka açık yerlerde meydana gelen patlamalarla akının niteliği göz önüne alındığında, akının sivil nüfus ortasında terörü yaymayı amaçladığı sonucuna varmak için önemli nedenler var.”
‘GELİŞİGÜZEL AKINLAR MEMLEKETLER ARASI HUKUKA AYKIRI’
LSE’den Dr. Gurmendi-Dunkelberg, uluslararası insancıl hukuk kapsamında, rastgele bir akının ayırt etme ve orantılılık kurallarına uygun olması gerektiğini söyleyerek “Yani yalnızca muharip olanlar amaç alınmalı ve hücum sonucunda sivillerde olması beklenen ziyan, taarruzdan elde edilecek askeri yarar ile orantılı olmalıdır” dedi.
İsrail’in, her bir davet aygıtının patlatılma anında farklı başka orantılılık incelemesi yapması gerektiğini belirten Gurmendi-Dunkelberg, “Eğer akın sırasında gereken tedbirleri almadan tüm davet aygıtlarını birebir anda patlatmışlarsa bu, memleketler arası hukuka nazaran yasaklanmış bir dizi ölçüsüz akın manasına gelecektir. Zira saldıranların kimi hedeflediği, davet aygıtının kimde olduğu ve patlama anında yakınlarında kimlerin bulunduğu konusunda net bir fikirleri olmayacaktır. Sorunun bir kısmı da tam olarak ne olduğu ve akının nasıl gerçekleştirildiği konusunda kâfi bilgiye sahip olmamamızdır” ifadelerini kullandı.
(ANADOLU AJANSI)